مزاج شناسی از دیدگاه دکتر یزدیان، متخصص طب سنتی
ارکان چهارگانه به زبان ساده
کل دنیا و موجودات آن از عناصر یا همان ارکانی تشکیلشده که عبارتاند از: هوا، آتش، خاک و آب. دستهبندی این ارکان 4 گانه به دودستۀ سنگین (آب و خاک) و سبک (آتش و هوا) است [1].
هرکدام از این 4 عنصر (رکن)، کیفیتی دارند. این کیفیتها عبارتاند از: گرمی، سردی، تری و خشکی. دستهبندی این 4 کیفیت هم به دو گروه اصلی (گرمی و سردی) و فرعی (تری و خشکی) است.
هرکدام از 4 رکنی که نامبرده شد علاوه بر کیفیتِ بارز و غالبی که دارند، یک کیفیتِ پنهان و مغلوب نیز دارند. مثلاً کیفیت بارز عنصر آتش، گرمی و خاصیت پنهان آن خشکی است.
پس بر این اساس، خاک عنصری سرد و خشک، آب عنصری سرد و تر، هوا عنصری گرم و تر و آتش عنصری گرم و خشک است، که همگی این مطالب را در جدول ذیل خلاصه کردهایم:
انواع ارکان در طب سنتی
نکته مهمی که باید در این خصوص مدنظر داشت این است که ارکان چهارگانه را نمیتوان بهصورت مجزا در طبیعت پیدا کرد؛ بلکه عناصر در ترکیب موادِ مرکب وجود دارند و بدن آدمی نیز از این عناصر تشکیلشده است؛ بهعبارتدیگر، نامیدن ارکان چهارگانه به آب، هوا، خاک و آتش ازاینروست که بین ویژگیهای عناصر چهارگانه و این نمود های محسوس، شباهتهایی وجود دارد که اجازه میدهد این نمودها را صرفاً نماد و سنبل آن عناصر بدانیم.
[1] بوعلی سینا، عناصر (ارکان) را نوعی اجسام ساده میداند که اجزای اولیه تن آدمی و موجودات دیگر را تشکیل میدهند